Özgür Sistem Dağıtım Yönergeleri (GNU FSDG)

Bu yönergelerin amacı, kurulabilir bir sistem dağıtımı (GNU/Linux dağıtımı gibi) için özgür (libre) olarak nitelendirilmesinin ve dağıtım geliştiricilerinin dağıtımlarının yeterlilik kazanmasına yardımcı olmak için ne anlama geldiğini açıklamaktır.

Bu yönergeler eksiksiz değil. Şu an farkında olduğumuz konulardan bahsetmiştik ancak daha fazla olduğundan eminiz. Onlarla karşılaştığımızda onları ekleyeceğiz.

Fedora Projesi’ne bu politikalara odaklanmamıza ve bu belge için kendi dağıtım lisansı kurallarını kullanmamıza izin vermelerindeki yardımdan dolayı teşekkür ederiz.

Komple Dağıtımlar

Dağıtım listemiz bir bilgisayara kurabileceğiniz sistemler için bir kılavuzdur. Bu nedenle, sadece kendi içinde eksiksiz ve kullanıma hazır olan dağıtımları içerir. Bir dağıtım eksikse (daha fazla geliştirme gerektiriyorsa veya başka yazılımlar da yüklemeyi gerektirirse) özgür yazılım olsa bile burada listelenmez.

Özgür bir sistem dağıtımı kendi kendini barındırmalıdır. Bu, sistemi sistemin size sağladığı araçlarla geliştirip kurabilmeniz gerektiği anlamına gelir. Sonuç olarak özgür bir sistem dağıtımı, yalnızca özgür olmayan yazılım kullanılarak oluşturulabilen özgür yazılımı içeremez.

Bu gereksinime, küçük sistem dağıtımları için bir istisna yapıyoruz. Bunlar kablosuz yönlendirici gibi sınırlı kaynaklara sahip cihazlar için tasarlanmış dağıtımlardır. Böyle bir sistem üzerinde geliştirme yapmak pratik değildir çünkü özgür küçük sistem dağıtımları, kendi kendine barındırma veya tam olması gerekmez ama belki de küçük sistem dağıtımının kendisi yanında dağıtılan özgür araçlar yardımıyla dağıtımlar listemizden özgür bir tam sistem dağıtımının üstünde geliştirilebilir ve inşa edilebilir olmalıdır.

Lisans Kuralları

“Pratik kullanım için bilgiler”; yazılımları, belgeleri, yazı tiplerini ve doğrudan işlevsel uygulamalara sahip diğer verileri içerir. Estetik (işlevsellikten ziyade) bir amaca ya da görüş ya da muhakeme ifadelerine sahip sanatsal eserleri içermez.

Özgür dağıtımda pratik kullanım için tüm bilgiler kaynak formunda mevcut olmalıdır. (“Kaynak”, değişiklik yapmak için tercih edilen bilgilerin şeklidir.)

Bilgi ve kaynak, uygun bir özgür lisans altında sağlanmalıdır. Yazılım, dokümantasyon, yazı tipleri ve diğer yararlı işler için uygun lisanslar için ayrı bölümlerle belirli lisansları değerlendirip lisans listemizdeki tespitleri listeliyoruz. Böyle bir çalışma lisansların bir arıza altında yayımlanırsa lisanslarından en az biri özgür olduğu sürece iş özgürdür: Sistem geliştiricileri, dağıttıklarında ve / veya değiştirdiklerinde geçerli özgür lisansın / lisansların şartlarını takip etmelidir.

Özgür bir sistem dağıtımı, kullanıcıları pratik kullanım için özgür olmayan herhangi bir bilgi edinme yönünde yönlendirmemeli veya bunları yapmaya teşvik etmemelidir. Sistemin özgür olmayan yazılım için depoları ve belirli özgür olmayan programların kurulumu için özel tarifleri olmamalıdır. Dağıtım, yalnızca özgür yazılım da dâhil olmak üzere taahhüt edilmeyen üçüncü taraf depolarına başvurmamalıdır: Bugün sadece özgür yazılım olsa bile yarın doğru olmayabilir. Sistemdeki programlar; özgür olmayan eklentileri, belgeleri vb. yüklemeyi önermemelidir.

Örneğin; özgür bir sistem dağıtımı, DRM modüllerini yüklemek için tasarlanmış tarayıcı işlevselliği olan EME’yi uygulayan tarayıcıları içermemelidir.

Bazı özgür olmayan dağıtımlar, kurulumda özgür olmayan paketleri dışlamak için bir seçenek sunar. Bu ileri bir adımdır, çünkü özgür olmayan paketlerden kaçınmayı kolaylaştırır, elbette dağıtımın bunu tamamen doğru bir şekilde gerçekleştirdiğini düşünürsek. Ancak, özgür olmayan paketler yine de dağıtımda mevcuttur. Üstelik, çoğu kullanıcının yazılım özgürlüğüne tamamen adanmamış olduğunu ve kullanışlı kimi paketleri salt özgür yazılım olmadıkları için reddetmeyeceğini biliyoruz. Gerçekte, bu dağıtımlardan birini özgür dağıtım olarak listelememiz durumunda, çoğu kullanıcının özgür yazılım kurmasına yol açarız. Bu nedenlerden dolayı bu dağıtımları burada listelemiyoruz.

Bugün birçok özgür sistem dağıtımında çok fazla kod var: Tüm takımları denetlemek için harcayacağı çaba, çoğu takım için pratik değildir. Geçmişte özgür olmayan bazı kodlar, özgür sistem dağıtımlarına yanlışlıkla dâhil edilmiştir. Bu yüzden dağıtımları listeden çıkarmıyoruz: Bunun yerine yalnızca bir dağıtımın geliştiricilerinin özgür olmayan yazılımları dâhil etmekten kaçınmaları için iyi niyetli bir çaba göstermelerini ve keşfedildikleri takdirde bu tür programların kaldırılmasına kendilerini adamasını talep ediyoruz.

Bazı lisans durumları, özgür yazılım dağıtımlarını oluşturan veya düşünen insanlar için özel dikkat gerektirir: Bunlar aşağıdaki bölümlerde tartışılmaktadır.

Özgür Olmayan Donanım Yazılımı (Nonfree Firmware)

Bazı uygulamalar ve sürücüler, donanım yazılımının işlev görmesini gerektirir ve bazen donanım yazılımının yalnızca özgür olmayan bir lisans altında nesne kodu formunda dağıtılması gerekir. Biz bu donanım yazılımları programlarına “blob’lar” diyoruz. Çoğu GNU/Linux sisteminde bunlar genellikle çekirdek Linux’ta bazı sürücüleri bulabilirsiniz. Bu tür donanım yazılımı, özgür bir sistem dağıtımından çıkarılmalıdır.

Blob’lar birçok form alabilir. Bazen ayrı dosyalarda sağlanacaktır. Diğer zamanlarda sürücünün kaynağına dâhil edilebilirler—örneğin; çok sayıda sayı dizisi olarak kodlanabilir ancak nasıl kodlanmış olursa olsun özgür olmayan herhangi bir donanım yazılımının özgür bir sistemden çıkarılması gerekir.

(Açıkçası bir sürücüdeki her sayı dizisi (array of number) aygıt yazılımı (firmware) değildir. Özgür bir sistem için uygun olup olmadığına karar vermeden önce verilerin amacını anlamak önemlidir.)

Brian Brazil, Jeff Moe ve Alexandre Oliva; Linux çekirdeğinin standart versiyonundan özgür olmayan donanım yazılımını kaldırmak için bir dizi komut dosyası geliştirdiler. Kendi özgür GNU/Linux dağıtımınızı geliştirmek isterseniz bunları yararlı bulabilirsiniz ancak yeni bir tane başlatarak çabayı bölmek yerine mevcut bir özgür dağıtımın geliştirilmesine katılmanızı öneririz. Linux çekirdeğinin blob'suz sürümü için tam kaynak da mevcuttur: Özgür Yazılım Dizini'nden bu proje hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Fonksiyonel Olmayan Veriler

İşlevsel olmayan, pratik bir iş yapmayan veriler, sistem yazılımının bir parçası olmaktan ziyade, bir yazılımın bir parçası. Bu nedenle işlevsel olmayan veriler için özgür lisans kriterlerinde ısrar etmiyoruz. Lisansı, ticari ve ticari olmayan amaçlar için kopyalama ve yeniden dağıtma izni verdiğiniz sürece özgür bir sistem dağıtımına dâhil edilebilir. Örneğin; GNU GPL kapsamında piyasaya sürülen bazı oyun motorları, bu tür bir birebir [verbatim] dağıtım lisansı altında yayınlanan oyun bilgisine (kurgusal bir dünya haritası, oyun grafikleri vb.) sahiptir. Bu tür verilerin lisansı özgür olarak nitelendirilmemesine rağmen özgür bir sistem dağıtımının bir parçası olabilir çünkü işlevsel değildir.

Ticari Markalar

Ticari markalar bazı yazılımlarla ilişkilidir. Örneğin; bir programın adı ticari marka olabilir veya arabirimi ticari markalı bir logo görüntüleyebilir. Çoğunlukla bu işaretlerin kullanımı bir şekilde kontrol edilecektir: Özellikle geliştiricilerden ticari markanın referanslarını değiştirdiklerinde yazılımdan kaldırmaları istenir.

Aşırı durumlarda bu kısıtlamalar, programı özgür olmayan hâle getirebilir. Bir ticari markanın orijinal kaynağın tamamına dağılmış olması durumunda birisinin değiştirilmiş koddan bir ticari markayı kaldırmanızı istemesi bir haksızlıktır ancak pratik gereklilikler makul olduğu sürece özgür sistem dağıtımları, bu programları ya ticari markalar olsun ya da olmasın içerebilir.

Benzer şekilde dağıtımın kendisi belirli ticari markaları taşıyabilir. Değişikliğin işlevselliğini kaybetmeden kolayca kaldırılabildiği sürece bu değişikliklerin bu ticari markaların kaldırılmasını gerektirmesi bir sorun teşkil etmez.

Bununla birlikte tüm dağıtımın veya herhangi bir parçanın birebir kopyalanmasını ve yeniden dağıtılmasını kısıtlamak için ticari markaları kullanmak kabul edilemez.

Dokümantasyon

Özgür sistem dağıtımındaki tüm belgeler uygun bir özgür lisans altında yayımlanmalıdır, ayrıca özgür olmayan yazılım önermemeye özen göstermelidir.

Genelde özgür olmayan yazılımı zaten kullananlar için özgür yazılımı kullanan kişilere yardımcı olan bir şey kabul edilebilir ancak özgür yazılımın kullanıcılarını özgür olmayan yazılım yükleme konusunda teşvik eden bir şey değildir.

Örneğin; özgür bir sistem dağıtımı, kullanıcılar için çift önyükleme sistemi oluşturan belgelere sahip olabilir. Özel mülk işletim sisteminin dosya sistemlerine nasıl erişileceğini, bunlardan ayarları içe aktarmayı vb. açıklayabilir. Bu, insanların özel mülk yazılımlara sahip bir makineye özgür bir sistem dağıtımı kurmalarına yardımcı olacaktır ki bu iyi bir şeydir.

Kabul edilemez olan belgelerin sisteme özgür olmayan bir program yüklemek için kullanıcılara talimat vermesi veya bunu yaparak kazanabilecekleri kolaylıkları belirtmesidir.

Sınırda bir durum için, özgür olmayan programı kullanmamanın açık ve ciddi bir getirisi onu hattın kabul edilebilir tarafına taşıyacaktır.

Patentler

Özgür yazılım geliştiricileri ve dağıtımcıların belirli bir yazılım parçasının herhangi bir patent ihlal edip etmediğini bilmeleri etkili bir şekilde imkânsızdır: Çok fazla vardır, ülkeden ülkeye değişir, genellikle ne yaptıklarını veya neyi örtmediklerini söylemek zor olacak şekilde ifade edilirler ve hangilerinin geçerli olduğunu söylemek kolay değildir. Bu nedenle patentlerden kaynaklanan olası tehditler nedeniyle genellikle özgür sistem dağıtımlarından yazılımları dışlamalarını istemiyoruz. Öte yandan bir dağıtımcının patent riskinden kaçınmak için bazı yazılımları çıkarmayı seçip seçmediğine de itiraz etmiyoruz.

Kötücül Yazılım Yok

Dağıtım; DRM, arka kapı ve casus yazılım içermemelidir.

Hataları Düzeltmek İçin Bağlılık

Çoğu dağıtım geliştirme ekibinin dağıtımlarının tüm bu kriterleri karşıladığını kapsamlı bir şekilde denetlemek için kaynakları yoktur. Bizim de öyle. Bu yüzden dağıtımların bazen hatalar içermesini bekliyoruz: Fark etmeden özgür olmayan yazılımları atlamak vb... Hatalar yüzünden bir dağıtımı reddetmeyiz. Bizim gereksinimimiz, dağıtım geliştiricilerine kendilerine bildirilen hataları derhâl düzeltmek için kesin bir taahhütte bulunmalarıdır.

Onarım

Listelenmek için bir dağıtım aktif olarak sürdürülmeli ve GNU Projesi’ni, bizim bilmediğimiz özgür olmayan yazılım sorunları hakkında açık ve özel bir şekilde bildirmelidir. Ayrıca bildirdiğimiz sorunlar düzeltildiğinde bizi bilgilendirmelidir.

İsim Karışıklığı

Adı, özgür olmayan dağıtımlarla karışıklığa neden olan bir dağıtımı listelemeyeceğiz. Örneğin; Foobar Light özgür bir dağıtım ve Foobar özgür olmayan bir dağıtım ise Foobar Light’i listelemeyiz. Bunun nedeni, mesajın iletilmesi sürecinde ikisinin arasındaki ayrımın kaybolacağını beklememizdir.

Özellikle özgür dağıtımın asıl adı (bu örnekte “Foobar”), özgür olmayan dağıtımın isminin bir parçası olmamalıdır.

Bazı insanlar, özgür olmayan bir isimden ayırt etmek için “GNU” ismini özgür bir dağıtım ismine eklemeyi düşünmüşlerdir. Bunun iki sorunu var. İlk olarak iki isim yeterince farklı olmayacaktır çünkü her iki isimde de asıl sözcük aynı olacaktır.

İkincisi, bu “GNU”nun ne anlama geldiğinin yanlış anlaşılmasını destekleyecektir. GNU genellikle çekirdek olarak Linux ile kullanılan bir işletim sistemi ve esasen tüm “Linux” dağıtımları gerçekten GNU/Linux dağıtımlarıdır.

Proje Yöneticisinden Yanıt Yoksa Sadece Bizimle İletişime Geçin

Bir GNU paketi için önemli bir hata raporu gönderen dağıtım geliştiricileri -ya da herhangi biri- için: Eğer makul bir süre sonra (eğer en az iki hafta izin verdiyse) paketin bakımcısı tarafından fark edilmemişse hatayı yazarak iletebilirsiniz: <maintainers@gnu.org>. Paketleyici tarafından son zamanlardaki faaliyetlerin kanıtını bulamazsanız bu özellikle garanti edilir.

Lütfen Özgür Yazılım Hakkında Kullanıcıları Eğitin

Kalıcı özgürlük kurmak için sadece kullanıcılara özgürlük vermek yeterli değildir. Onlara ne anlama geldiğini anlamalarını ve talep etmelerini öğretmek de gereklidir. Böylece özgür dağıtımın giriş yapmadan önce ve giriş yaptıktan sonra varsayılan masaüstünde “bu sistem, özgürlüğe saygı duyan özgür / libre yazılım” veya karşılaştırılabilir bir şey gibi özgürlük hakkında belirgin bir açıklama yapmasını ve konuyla ilgili daha fazla bilgi için gnu.org veya gnu.org/philosophy adresini gösteren bir bağlantı veya simge sunmasını öneriyoruz ve teşvik ediyoruz.

Lütfen Tekrarlanan Propaganda ve Karışıklıklardan Kaçının

Lütfen ön yargılı, yanlış yönlendirilmiş veya yanıltıcı olan kaçınılması gereken kelimeler listemize bakın ve bunları kamuoyundaki açıklamalarınızda ve halkla tartışmalarınızda onlardan kaçınmaya çalışın.

Son Notlar

Bildiğimiz özgür GNU sistem dağıtımlarının bir listesini tutuyoruz. Orada listelenmemiş bir özgür dağıtım hakkında bilgi sahibi olursanız lütfen geliştiricilerinden sistemlerinin bir açıklamasını ve web sayfalarının bir bağlantısını <webmasters@gnu.org> adresine yazmasını rica edin.

Aynı etik koşullarda özgür GNU olmayan sistem dağıtımlarını da listeliyoruz.

Bu yönergelere ilişkin sorularınız veya yorumlarınız varsa bunları <licensing@fsf.org> adresine gönderebilirsiniz. Herkese özgür sistem dağıtımları için önemli olan konuları daha iyi anlamalarına yardımcı olduğumuzu ve gelecekte daha fazlasını tanıtmayı umuyoruz.