Wytyczne dla wolnych systemów dystrybucji [Free System Distribution Guidelines (GNU FSDG)]

Celem tych wytycznych jest wyjaśnienie, co to wszystko oznacza dla instalowanych dystrybucji systemu operacyjnego (takiego jak np. dystrybucji GNU/Linux) że został zakwalifikowany jako wolny oraz pomóc deweloperom dystrybucji w jego zakwalifikowaniu.

Lista wytycznych nie jest kompletna. Jedynie wspomnieliśmy o problemach, których jesteśmy świadomi, lecz jesteśmy pewni że jest ich więcej. Dodamy je gdy je napotkamy.

Chcieliśmy podziękować Projektowi Fedora za pomoc w rozpowszechnianiu tejże polityki oraz za pozwalanie nam używania ich wytycznych co do licencji dystrybucji jako podstawy do tego dokumentu.

Kompletne dystrybucje

Nasza lista dystrybucji jest przewodnikiem, który pokazuje które systemy zainstalować na komputerze. Dlatego też opisuje tylko te dystrybucje, które są kompletne i gotowe do użytku. Jeżeli dystrybucja jest niekompletna, tzn. jeżeli wymaga dalszego rozwoju lub zakłada instalację innego oprogramowania, to nie jest tu wymieniona, nawet jeżeli jest wolnym oprogramowaniem.

W szczególności wolny system dystrybucji powinien być samowystarczalny. To oznacza, że musisz być w stanie rozwijać oraz budować system za pomocą narzędzi, których system Wam dostarcza. W rezultacie wolny system dystrybucji nie może dołączać wolnego oprogramowania, które może być tylko rozwijane za pomocą niewolnego oprogramowania.

Robimy wyjątek do powyższego wymagania jeśli to jest mała dystrybucja systemu, czyli taka przewidziana dla urządzeń z ograniczonymi zasobami, typu router bezprzewodowy. Wolne dystrybucje małych systemów nie muszą być samo-hostujące ani kompletne, ponieważ jest niepraktyczne rozwijać oprogramowanie na takich systemach. Jednakże dystrybucja musi umożliwiać rozwój i kompilację na innej w całości wolnej dystrybucji z naszej listy, możliwie z dodatkowymi wolnymi narzędziami załączanymi do małej wolnej dystrybucji.

Zasady Licencji

Sformułowanie „informacje do praktycznego użytku” oznacza oprogramowanie, dokumentację, czcionki oraz inne dane, które mają wpływ na funkcjonowanie aplikacji. Informacje te nie wliczają prac plastycznych, których celem jest upiększenie (w przeciwieństwie do dostarczenia funkcjonalności) oraz oświadczeń opinii czy sądu.

Wszystkie informacje dla praktycznego użytku w wolnej dystrybucji muszą być dostępne ze źródeł. („Żródło” oznacza preferowaną formę informacji, która pozwala na zmianę.)

Informacja i źródło muszą być dostarczone na odpowiedniej wolnej licencji. Wyszczególniliśmy te, które przebadaliśmy na naszej liście licencji wraz z oddzielnymi sekcjami dla licencji, które odpowiednio dobrano dla oprogramowania, dokumentacji, czcionek oraz innych użytecznych prac. Jeśli któraś praca jest wydana na wielu licencjach, praca jest wolna jeśli przynajmniej jedna z nich jest wolna; deweloperzy systemu powinni przestrzegać warunków wolnej(-ych) licencji kiedy go rozpowszechniają lub modyfikują.

Wolne systemy dystrybucji nie mogą sterować użytkownikami poprzez uzyskiwanie niewolnych informacji w celu praktycznego użycia oraz zachęcać ich do tego. System nie powinien posiadać repozytoriów przeznaczonych dla niewolnego oprogramowania i specyficznych uwag o instalacji w szczególności niewolnych programów. Nie powinny także odnosić się do repozytoriów osób trzecich, które nie są zobowiązane do dołączania tylko wolnego oprogramowania. Nawet jeżeli dzisiaj posiadają wyłącznie wolne oprogramowanie, sytuacja ta może się zmienić. Programy zawarte w systemie nie powinny sugerować instalacji niewolnych wtyczek, dokumentacji, itd.

Przykładowo, wolny system dystrybucji nie może zawierać przeglądarki, które implementują EME – funkcjonalność w przeglądarkach przeznaczona do ładowania modułów DRM.

Niektóre niewolne dystrybucje oferują możliwość wyłączenia niewolnych pakietów. To krok we właściwym kierunku gdyż jest łatwiej je pominąć, zakładając że dystrybucja prawidłowo zaimplementowała tę opcję. Jednakże, mimo wszystko, dystrybucja zawiera te niewolne pakiety. Ponadto wiemy, że większość użytkowników nie jest silnie przywiązana do wolności oprogramowania i nie odrzuci przydatnych pakietów tylko dlatego, że są niewolne. Praktycznie rzecz biorąc, wymieniając taką dystrybucję jako wolną byśmy wiedli użytkowników ku instalowaniu niewolnego oprogramowania. Z tych powodów nie wymieniamy ich tu.

W dzisiejszych czasach jest bardzo dużo kodu w wolnych systemach dystrybucji. Nakład pracy, jaki byłby potrzebny do badania tego wszystkiego jest niewykonalny przez większość zespołów. W przeszłości większość niewolnego kodu została przypadkowo dołączona do wolnych systemów dystrybucji. Z tego powodu nie skreślamy dystrybucji. W zamian prosimy tylko aby deweloperzy dystrybucji starali się unikać dołączania niewolnego oprogramowania oraz usuwania programów, jeżeli takie zostaną wykryte.

Niektóre sytuacje licencyjne zasługują na specjalną uwagę osób tworzących lub rozważających wolne dystrybucje oprogramowania. Poniżej zostaną one omówione.

Niewolny Firmware

Niektóre aplikacje i sterowniki wymagają firmware'u do działania. Zazwyczaj firmware jest rozwijany tylko w formie obiektowego kodu, na niewolnej licencji. Taki firmware nazywamy „blobami” [ang. BLOB – Binary Large Object – duży obiekt binarny]. W większości systemów GNU/Linux znajdziesz takie sterowniki towarzyszące jądru Linux. Taki firmware powinien być usunięty z wolnych dystrybucji systemu operacyjnego.

Bloby mogą przybrać różne formy. Czasami będą dostarczane w oddzielnych plikach. Innym razem mogą być włączone do źródła danego sterownika – na przykład jeśli program jest zakodowany jak ogromna tablica pełna liczb. Ale nie martwmy się, jak to zostało zakodowane. Niewolny firmware musi być usunięty z wolnych systemów.

(W celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości, nie każda tablica liczb w sterowniku jest firmwarem. Ważnym jest zrozumienie celu danych przed decydowaniem, czy ma miejsce w wolnym systemie.)

Brian Brazil, Jeff Moe i Alexandre Oliva zaprojektowali serię skryptów usuwających niewolny firmware z podstawowej wersji jądra Linux. Może Wam pomóc, jeżeli chcecie rozwijać swoją własną wolną dystrybucję GNU/Linuksa. Zachęcamy jednak, byście dołączyli do rozwijania już istniejącej wolnej dystrybucji zamiast rozdrabniać wysiłek poprzez tworzenie nowej dystrybucji. Kompletne źródło jądra Linux wolnego od blobów jest również dostępne; więcej o tym projekcie możesz dowiedzieć się z Katalogu Wolnego Oprogramowania.

Niefunkcjonalne dane

Dane, które nie są funkcjonalne oraz nie wykonują praktycznej pracy jest bardziej ozdobą oprogramowania systemu aniżeli jego częścią. Dlatego też nie narzucamy warunków w wolnych licencjach dotyczących niefunkcjonalnych danych. Mogą być dołączane w wolnym systemie dystrybucji tak długo jak tylko licencja zezwala na kopiowanie i rozprowadzanie zarówno w celach komercyjnych jak i niekomercyjnych. Na przykład niektóre silniki gier wypuszczone na licencji GNU GPL zawierają towarzyszące grze informacje – fikcyjną mapę gry, grafikę gry, itd. – wypuszczone na licencji rozpowszechniania bez zmian. Tego rodzaju dane mogą być częścią wolnego systemu dystrybucji, nawet jeżeli licencja nie jest uważana jako wolna, ponieważ nie są funkcjonalne.

Znaki towarowe

Znaki towarowe są powiązane z oprogramowaniem. Na przykład nazwa programu może być znakiem towarowym lub interfejs może wyświetlać logo znaku towarowego. Często użycie takich znaków będzie kontrolowane na różne sposoby. W szczególności deweloperzy są powszechnie proszeni o usuwanie odniesień do znaków towarowych z oprogramowania, które modyfikowali.

W ekstremalnych przypadkach takie ograniczenia mogą uczynić program niewolnym. Niesprawiedliwym dla kogoś będzie proszenie o usunięcie znaku towarowego z modyfikowanego kodu, jeżeli taki znak jest rozproszony w całym oryginalnym źródle. Tak długo jak wymogi są sensowne, wolne systemy dystrybucji mogą dołączać te programy z lub bez znaków towarowych.

Podobnie dystrybucje mogą posiadać szczególne znaki towarowe. Nie jest to problemem, jeżeli modyfikacje wymagają usuwania takowych znaków tak długo, jak mogą być łatwo usunięte nie zaburzając funkcjonowania programu.

Jednakże nie jest akceptowane użycie znaków towarowych do ograniczenia kopiowania oraz redystrybucji, bez zmian, całej dystrybucji lub jakiejkolwiek jej części.

Dokumentacja

Cała dokumentacja w wolnym systemie dystrybucji musi być udostępniona na warunkach stosownej wolnej licencji. Dodatkowo musi uważać, by nie sugerować niewolnego oprogramowania.

Generalnie coś, co pomaga ludziom obecnie używającym niewolnego oprogramowania lepiej używać wolnego oprogramowania jest akceptowane. Coś, co zachęca użytkowników wolnego oprogramowania do zainstalowania niewolnego oprogramowania już nie jest do zaakceptowania.

Na przykład wolna dystrybucja systemu może zawierać dokumentację dla użytkowników posiadających system „dual-boot”. Może ona wyjaśniać, w jaki sposób dostać się do systemu plików niewolnego systemu, zaimportowanie ustawień, itd. Będzie to pomocne dla ludzi instalujących wolną dystrybucję na maszynie, która aktualnie posiada prawnie zastrzeżone oprogramowanie, co jest dobre.

Nie do zaakceptowania będzie dokumentacja pomagająca ludziom instalować niewolne programy w systemie lub wspominać, co poprzez takie działania można zyskać.

Na granicy zaakceptowania byłoby klarowne i poważne nawoływanie do nie używania konkretnego niewolnego programu.

Patenty

Praktycznie jest to niemożliwe dla deweloperów wolnego oprogramowania oraz dystrybucji by wiedzieli czy dane oprogramowanie narusza jakiekolwiek patenty. Jest ich zbyt dużo, różnią się w poszczególnych krajach, zazwyczaj są sformułowane tak, by trudno było określić co obejmują a co nie, a w końcu niełatwo rozróżnić, które są obowiązujące. W związku z tym, nie prosimy wolnych dystrybucji systemów operacyjnych o wykluczanie oprogramowania które mogłoby być zagrożone patentami. Z drugiej strony, nie protestujemy również, gdy dystrybutor pominie część oprogramowania po to, by uniknąć ryzyko patentowe.

Brak złośliwego oprogramowania

Dystrybucja nie może zawierać DRM, tylnich drzwi, ani programów szpiegujących.

Zobowiązania w sprawie poprawienia błędów

Większość drużyn deweloperskich dystrybucji nie posiada zasobów do wyczerpującego sprawdzenia do upewnienia się, czy rzeczywiście ich dystrybucje spełniają wszystkie kryteria. Także my takich nie posiadamy. Tak więc spodziewamy się od dystrybucji sporadycznych pomyłek, które w efekcie włączą niewolne oprogramowanie. Nie będziemy za to dyskwalifikowali dystrybucji. Wymagamy, by deweloperzy byli zobowiązani do bezzwłocznego poprawienia jakichkolwiek pomyłek które zostały im zgłoszone.

Utrzymywanie

Aby dostać się na listę, dystrybucje powinny być aktywnie utrzymywane. Powinny także dostarczyć projektowi GNU jasny sposób zgłaszania niewolnego oprogramowania, gdy się o nim dowiemy. Powinny one również informować nas o tym, kiedy problem, który zgłosiliśmy, został naprawiony.

Problem nazw

Nie umieścimy dystrybucji, których nazwa może się mylić z niewolnymi dystrybucjami. Na przykład jeżeli Foobar Light jest wolną dystrybucją a Foobar jest niewolną dystrybucją, nie umieścimy Foobar Light na naszej liście. Jest to spowodowane tym, że przewidujemy, że rozróżnienie pomiędzy nimi dwiema może być kłopotliwe.

Konkretnie główna nazwa wolnej dystrybucji („Foobar”, w tym przykładzie) nie powinno być częścią żadnej niewolnej dystrybucji.

Niektórzy myślą aby dodać nazwę „GNU” do nazwy wolnej dystrybucji aby ją odróżnić od niewolnej. To ma dwa niedociągnięcia. Po pierwsze, te dwie nazwy nie byłyby wystarczająco różnie, ponieważ słowo rozpoznawcze w każdej z nazw byłoby takie samo.

Po drugie, to by wprowadzało ludzi w błąd co do prawdziwego znaczenia słowa „GNU”. GNU jest systemem operacyjnym, zwykle używanym z jądrem Linux, tak że większość dystrybucji „Linuksa” są tak naprawdę dystrybucjami GNU/Linuksa. W tym przypadku obie wersje są GNU/Linuksem i byłoby błędem pominąć „GNU” z nazwy jednej z nich.

Kontaktowanie się z nami, jeżeli opiekun paczki nie odpowiada

Dla deweloperów dystrybucji (oraz dla kogokolwiek), którzy wysłali zgłoszenie o ważnym błędzie do paczki GNU: jeżeli opiekun paczki po rozsądnym czasie nie zwrócił uwagi na problem (proszę poczekać przynajmniej przez dwa tygodnie), możecie zwrócić uwagę na błąd pisząc na <maintainers@gnu.org>. Jest to szczególnie uzasadnione, jeżeli nie widzicie przejawów aktywności opiekuna paczki.

Proszę, nauczajcie o Wolnym Oprogramowaniu

Dawanie wolności użytkownikom nie jest wystarczające, by ustanowić ją na trwałe. Konieczne jest także nauczanie tego, by ludzie zrozumieli co to znaczy i zaczęli się tego domagać. Dlatego też proponujemy i zachęcamy wolne dystrybucje o ogłaszaniu w widocznym miejscu na ekranie, przed oknem logowania oraz domyślnym pulpitem po zalogowaniu widocznego oświadczenia o wolności, np. „Ten system szanuje wolne i otwarte oprogramowanie” lub komunikat o podobnej treści zawierający aktualny link lub ikonę zawierającą odnośnik do stron gnu.org lub gnu.org/philosophy w celu uzyskania dalszych informacjo o tym problemie.

Prosimy unikać powtarzania propagandy i zamieszania

Prosimy odwiedzić naszą listę słów do unikania, które są stronnicze lub zwodzące, i których należy unikać w publicznych oświadczeniach i dyskusjach z publicznością.

Uwagi końcowe

Utrzymujemy listę wolnych dystrybucji systemów GNU o których wiemy. Jeżeli znacie wolną dystrybucję, która nie została tutaj wymieniona, poproście deweloperów o napisanie do nas na adres <webmasters@gnu.org> wraz z opisem ich systemu oraz odnośnikiem do ich strony głównej.

Mamy także listę wolnych dystrybucji systemów nie zawierających GNU ale spełniających te same wymagania etyczne.

Jeżeli macie pytania lub chcecie skomentować same wytyczne, piszcie na adres <licensing@fsf.org>. Mamy nadzieję, że to pomoże każdemu lepiej zrozumieć zagadnienia, które są ważne dla wolnych dystrybucji systemów i oczekujemy promowania więcej dystrybucji w przyszłości.